Piękna pogoda, białe żagle, szum fal i śpiewy want – jednym słowem – sielanka! W tak błogich warunkach nietrudno zapomnieć o tym, co na wodzie jest najważniejsze i wcale nie ma tu mowy o przeciwdeszczowych kurtkach, czy zapasie ciepłych skarpet, lecz o BEZPIECZEŃSTWIE.

Jako żeglarze zawsze powinniśmy sobie zdawać sprawę z ogromem żywiołu z jakim mamy do czynienia. Woda, wiatr i słońce – to najważniejsze czynniki, które zawsze musimy mieć na względzie. Prócz żywiołu, niezależnie od wszystkiego, żeglarze muszą znać stan techniczny swojego jachtu oraz stan jego przygotowania do dalszej żeglugi.

Ale o czym dokładnie mowa? Przyjrzyjmy się temu krok po kroku!

Wyobraźmy sobie przez chwilę moment, w którym budzimy się na jachcie – otwieramy oczy, na twarzy rozlewają się promienie słońca, wychylamy się z łódki. Pierwszy wdech świeżego jak kryształ powietrza i podróż po naszej jednostce.

SPRAWDZAMY STAN TECHNICZNY JACHTU – przemieszczając się po nim krok po kroku kontrolujemy stan steru, chwytamy do ręki każdą pojedynczą zawleczkę, dokładnie oglądamy ściągacze i całe olinowanie stałe i ruchome na jachcie. Dokładnie sprawdzamy instalacje gazową, elektryczną oraz zawory wody oraz paliwa. Kontrolujemy sprawność silnika i ogólną szczelność jednostki, na której się poruszamy.

Kiedy mamy już pewność, że pod względem technicznym naszej jednostce nie można nic zarzucić sprawdzamy WYPOSAŻENIE RATUNKOWE – ilość kół ratunkowych, kamizelek – ratunkowych, pneumatycznych oraz asekuracyjnych (jeśli takie są na wyposażeniu), a także sprawność środków sygnalizacyjnych.

Gdy ilość środków ratunkowych na jachcie się zgadza możemy przejść do kontroli ŚRODKÓW PRZECIWPOŻAROWYCH – sprawdzamy gaśnicę, koce azbestowe oraz wiadro!

Za wszystkie wyżej wymienione rzeczy odpowiada kapitan jednostki, to on swoim nazwiskiem podpisuje się pod bezpieczeństwem załogi. Co więc właściwie ma do roboty załoga? Przede wszystkim wilki morskie, które dopiero zaczynają swoją przygodę z żeglarstwem muszą przejść podstawowe przeszkolenie z zakresu bezpieczeństwa. A co wchodzi w zakres takiego szkolenia? Wymieńmy to sobie:

Zasady poruszania się po jachcie – podstawowa zasada, którą każdy żeglarz obudzony w środku nocy wyrecytuje JEDNA RĘKA DLA JACHTU, DRUGA DLA SIEBIE. Ważne jest także, by pamiętać, że na jachcie bez potrzeby nie wstajemy! Wiele zagrożeń czyha na nasze głowy w powietrzu!
Posługiwanie się środkami ratunkowymi i przeciwpożarowymi.
Zagrożenia na jachcie – jak wcześniej już zostało wspomniane na nasze głowy czyha między innymi BOM! Zawsze musimy na niego zwracać uwagę. Ale oprócz głowy, musimy także mieć na względzie nasze nogi – minimalizujemy możliwość poślizgnięcia się zakładając odpowiednie obuwie i unikając chodzenia po jachcie w skarpetkach, a także minimalizujemy możliwość potknięcia się trzymając porządek w linach!
Zachowanie się w przypadku wywrotki oraz wypadku.

Omówmy sobie teraz wyposażenie jachtu. W skład niezbędnego wyposażenia jachtu wchodzą:

Indywidualne środki ratunkowe – pasy ratunkowe oraz kamizelki ratunkowe. Ich liczba powinna odpowiadać liczbie osób na jachcie.
Koło ratunkowe – 1 sztuka
Gaśnice proszkowe – 1 gaśnica o masie 2 kg na jachtach o długości kadłuba do 10m; 2 gaśnice na jachtach długości od 10 do 15 metrów; 3 gaśnice na jachtach o długości od 15 do 20 metrów.
Odbijacze w liczbie odpowiedniej do rodzaju i wymiarów statku
Bosak – 1 sztuka
Apteczka pierwszej pomocy

INSTALACJE JACHTOWE

Kolejnym godnym omówienia, jednak często pomijanym elementem są INSTALACJE JACHTOWE.

Na początku skupmy się na instalacji gazowej, ponieważ taką spotkamy na większości jachtów. Mieszkanką jakiej używa się w takim rodzaju butli jest propan butan – jest to mieszanka wybuchowa, cięższa od powietrza, w takim wypadku może się zdarzyć, że zacznie się zbierać w zęzie.

Ważnym elementem jest przechowywanie butli gazowej – musi być ona przechowywana w doskonale wentylowanej bakiście na ZEWNĄTRZ jachtu.

Mogłoby się zdawać, że każdy zdaje sobie sprawę z tego jak poprawnie zapalać i gasić płomień kuchenki gazowej na jachcie – lecz dla pewności:

Zapalanie – w pierwszej kolejności odkręcamy butlę gazową, zapalamy zapalniczkę lub zapałkę, na SAMYM KOŃCU odkręcamy kurek
Gaszenie – NAJPIERW zakręcamy butlę gazową, następnie czekamy aż gaz, który znajduje się w przewodach się wypali i na samym końcu zakręcamy kurek.

INSTALACJA WODNA:

Zawory odpływowe – pamiętamy zawsze o ich zamykaniu; przy przechyle woda może cofać się do zlewu, a w skrajnych przypadkach może się to przyczynić do zatopienia jachtu.

INSTALACJA ELEKTRYCZNA:

Niesprawna instalacja elektryczna sprawia poważne zagrożenie pożarowe:
Iskra w połączeniu z gazem lub oparami paliwa może spowodować wybuch
Tlące się przewody mogą spowodować zapalenie się kadłuba lub wnętrza jachtu
Brak prądu powoduje:
Brak możliwości uruchomienia silnika z rozrusznikiem elektrycznym
Brak oświetlenia nawigacyjnego nocą
Ładowanie akumulatorów / prąd z kei:
Prawidłowe napięcie podczas, gdy jacht podłączony jest do ładowania na kei to 230 V – przy takim napięciu istnieje możliwość porażenia elektrycznego
Pod żadnym pozorem nie można MOCZYĆ PRZEWODÓW! Grozi to zwarciem i wyrzuceniem korków na kei, lub nawet w zależności od instalacji w całym porcie.

INSTALACJA PALIWOWA I SILNIK:

Silnik zaburtowy:

Kanistry z paliwem należy przechowywać w wentylowanej bakiście
Opary benzyny są wysoce wybuchowe
Silnik ze zbiornikiem zewnętrznym – zawsze sprawdzamy, czy przewód łączący zbiornik paliwa z silnikiem jest szczelny i dobrze podłączony.

Kontrola chłodzenia – pierwszą rzeczą, którą sprawdzamy po uruchomieniu silnika jest CHŁODZENIE, niewielka stróżka wody wypływająca z silnika, gdy nie dostrzegamy, że chłodzenie leci z silnika po jego uruchomieniu, NATYCHMIAST ODSTAWIAMY SILNIK.

Silnik zabudowany / stacjonarny:

W przypadku silnika stacjonarnego istnieje możliwość przedostawania się spalin do wnętrza jachtu, co stwarza dla załogi ryzyko zatrucia.
Podczas pracy silnika należy kontrolować, czy układ wydechowy działa poprawnie oraz czy komora silnika jest dobrze wentylowana, w tym celu obserwujemy, czy spaliny wydostają się na zewnątrz jachtu.
Opary oleju napędowego, który służy jako paliwo do silnika stacjonarnego są zdecydowanie mniej palne.
Silniki stacjonarne Diesla są rzadko spotykane na jachtach śródlądowych ze względu na ich gabaryty, wagę i koszty.

Kontrola chłodzenia – w silniku stacjonarnym woda wyrzucana jest na zewnątrz jachtu – tak możemy kontrolować obecność chłodzenia.

ŚRODKI RATUNKOWE I ASEKURACYJNE

Omówmy teraz dokładniej ŚRODKI RATUNKOWE
Koło ratunkowe – pływak w kształcie koła lub podkowy, dookoła którego znajduje się linka pływająca ułatwiająca chwytanie oraz zakładanie koła. Może ono służyć, jako pomoc dla dwóch osób. Powinno być stale gotowe do natychmiastowego użycia. Człowiekowi, który wypadł za burtę koło należy rzucić blisko, tak aby dryfowało w jego kierunku tj. na wiatr

Kamizelka ratunkowa – przeznaczona dla osób, które nie potrafią pływać. Duży kołnierz, który posiada dodatkowo zwiększa stabilność osoby znajdującej się w wodzie, utrzymując ją w pozycji pionowej. Zapięcie stanowią dwie taśmy z klamrami oraz pas krokowy.

Automatyczna pneumatyczna kamizelka ratunkowa – wygodny środek ratunkowy. Kamizelka ta pompowana jest samoistnie przy kontakcie z wodą ze standardowego naboju ze sprężonym gazem CO2, posiada także możliwość ręcznego uruchomienia.

Pas ratunkowy – potocznie nazywany kapokiem, wykonany jest z nietonącego materiału, część osobistego wyposażenia każdego załoganta na jachcie. Zadaniem pasa ratunkowego jest utrzymanie człowieka w wodzie w pozycji bezpiecznej, utrzymania człowieka nieprzytomnego w wodzie oraz odwrócenie go twarzą ponad wodę. Zakładamy go na ubrania na pokładzie jachtu, pamiętając o prawidłowej kolejności wiązania – najpierw troki brzuszne, potem szyje.

Tratwa ratunkowa – spotykana najczęściej na jachtach morskich.

Mamy już omówione środki ratunkowe, więc z czystą głową możemy przejść do ŚRODKÓW ASEKURACYJNYCH. Pomagają one utrzymać się na wodzie osobom umiejącym już pływać w przypadku kamizelki asekuracyjnej. Pasy, szelki i siatki zmniejszają prawdopodobieństwo wypadnięcia za burtę. Środki asekuracyjne nie gwarantują utrzymania osoby nieprzytomnej w bezpiecznej pozycji tj. twarzą nad wodą, jednak są wygodniejsze w noszeniu podczas pracy na jachcie niż środki ratunkowe. Nie zapominajmy jednak, że przy doborze środków kierujemy się przede wszystkim bezpieczeństwem członków załogi, gdy jest to konieczne, nie zwracamy uwagi na wygodę.

Wyróżniamy:

Kamizelkę asekuracyjną

Szelki asekuracyjne

Siatkę na relingu

Lajf linę – jack stay

WYWROTKA JACHTU

Wiemy już jakie mamy środki ratunkowe oraz środki asekuracyjne, wiemy do czego służą, czym się różnią i jak ich użyć, gdy nastąpi taka potrzeba. Kolejnym więc tematem, który jest istotny jest ZAPOBIEGANIE WYWROTKI JACHTU.

By zapobiec wywrotce jachtu należy zawsze przewidywać pogodę, która ma nadejść – pomogą w tym strony internetowe takie jak np. Sky Radar czy Windy oraz bardziej tradycyjnie ostrzeżenia nawigacyjne (na morzu). – w przypadku złych prognoz najlepiej nie wychodzić na wodę.

Będąc na wodzie zawsze należy obserwować warunki atmosferyczne – patrzymy w niebo na zmieniające się chmury oraz na wodę czy nie nadchodzą szkwały. W takich obserwacjach udział bierze nie tylko kapitan jednostki, ale także cała załoga informując siebie nawzajem o zauważonych zmianach.

Na jachcie ZAWSZE powinien panować KLAR, czyli porządek, który zmniejsza ryzyko poślizgnięcia się, a w efekcie wypadnięcia za burtę lub przeważenia jachtu na zawietrzną.

Pamiętajmy także, że WCZESNE REFOWANIE ŻAGLI TO NIE WSTYD!!! Nigdy wstydem nie jest dbanie o bezpieczeństwo swoje i całej załogi.

Kiedy jednak trudne warunki pogodowe postanowią nas zaskoczyć na wodzie, należy mieć założone środki ratunkowe!

Obcując z żywiołem musimy być świadomi, że taka wywrotka może się jednak zdarzyć. Co wtedy? Najłatwiej wymienić to w punktach:

Omówmy teraz krok po kroku co zrobić, gdy po wywrotce jachtu mieczowego postanowimy go postawić:

CZŁOWIEK ZA BURTĄ

Jednym z najważniejszych manewrów, którego żeglarze uczą się podczas kursu jest CZŁOWIEK ZA BURTĄ. Jest to szczególny manewr, podczas którego cała załoga musi być maksymalnie skupiona, a komendy przy jego wykonywaniu muszą wybrzmiewać szczególnie wyraźnie, w swojej kolejności.

„ALARM CZŁOWIEK ZA BURTĄ” – jest to pierwsza komenda, która pada od osoby, która zauważa człowieka za burtą.
Podać człowiekowi środki ratunkowe – rzucamy środki ratunkowe człowiekowi na stronę nawietrzną.
Oko na człowieka – wyznaczamy oko, którego zadaniem jest ciągła obserwacja rozbitka i meldowanie jego pozycji względem naszego jachtu.
Podchodzimy do tonącego metodą półwiatrową, finalnie utrzymując go na godzinie 12 względem jachtu.
Podjęcie człowieka na pokład – podczas wykonywania manewru wyznaczamy osobę do podjęcia tonącego na pokład. Należy to zrobić w ciągu 3 minut od wypadnięcia człowieka za burtę.
Udzielić człowiekowi pierwszej pomocy – udzielamy człowiekowi pierwszej pomocy do czasu przekazania go w ręce wyspecjalizowanych służb.

Płyniemy do najbliższego portu – kierujemy jacht do najbliższego portu lub kei.

POŻAR NA JACHCIE

Najczęstszymi przyczynami takich pożarów jest niedbałe obchodzenie się z instalacjami jachtowymi, są nimi również wady w instalacjach oraz zaproszenie ognia np. papierosem.

By ugasić pożar na jachcie posługujemy się gaśnicą lub innymi przeznaczonymi do tego celu sprzętami. NIE NALEŻY gasić pożaru wodą lub pianą urządzeń i instalacji elektrycznych.

W zależności od miejsca pojawienia się ognia, należy obrać odpowiedni kurs względem wiatru:

Ogień na dziobie – kurs pełny
Ogień na rufie – kurs ostry
Ogień na śródokręciu – półwiatr

Należy natychmiast ewakuować z zagrożonego obszaru gaz, pirotechnikę i paliwo (w szczególności benzynę). Gdy na człowieku zapalą się ubrania powinien on wskoczyć do wody, a w razie braku możliwości zdusić ogień kocami. Nie można zdejmować ubrań, ponieważ może dojść do rozprzestrzeniania się ognia i dodatkowych poparzeń! Gaszenie jachtu wewnątrz może ułatwić zamknięcie klap i włazów, jednak trzeba uważać na możliwość zaczadzenia.

PIERWSZA POMOC

Należy pamiętać, że bez prowadzenia RKO (resuscytacji krążeniowo-oddechowej) szanse przeżycia spadają o 7 – 10%! Nie musimy obawiać się, że możemy komuś zaszkodzić naszymi działaniami ratowniczymi. Poszkodowany znalazł się już w najgorszej sytuacji. Jego serce przestało bić! Swoimi działaniami możemy uratować komuś życie.

Zawsze pamiętajmy o swoim bezpieczeństwie! Przed udzieleniem pomocy zawsze musimy się zatrzymać i rozejrzeć, czy nie zagraża nam żadne niebezpieczeństwo. Jeżeli mamy rękawiczki jednorazowe i maseczkę do wentylacji wykorzystujemy je do ochrony osobistej. Pamiętajmy, że nie tylko wirus niedoboru odporności (HIV) jest zagrożeniem, ale także wirusowe zapalenie wątroby typu B i C oraz wiele innych.

Schemat zgłaszania zdarzenia:

Przedstaw się.
Opisz co się stało.
Powiedz, gdzie się znajdujesz.
Opisz stan poszkodowanego/poszkodowanych
Powiedz jakie wykonałeś czynności
Nigdy nie rozłączaj się przed potwierdzeniem dyspozytora o takiej możliwości!

Pierwsza pomoc w HIPOTERMII

Hipotermia jest to stan organizmu, w którym temperatura ciała jest niższa od minimum normy fizjologicznej 36^oC. spowodowana jest zbyt szybkim wychładzaniem się organizmu w stosunku do jego zdolności wytwarzania ciepła. Przyczyną hipotermii może być długotrwałe oddziaływanie niskiej temperatury otoczenia (powietrza, wody) na organizm. Woda przewodzi ciepło znacznie lepiej i ochładza organizm 20 razy szybciej niż powietrze.

Co robić, gdy podejrzewasz hipotermię?

Należy głośno wołać o pomoc! Sprawdzamy oddech przez co najmniej 1 minutę. Mamy tutaj dwie możliwości rozpoznania – poszkodowany oddycha, poszkodowany nie oddycha. Jeżeli stwierdzimy, że poszkodowany oddycha oceniamy jego przytomność. Komunikat z poszkodowanym może być normalny lub utrudniony. Jeśli poszkodowany jest w pełni przytomny należy przenieść go w ciepłe miejsce, zmienić mokre ubrania na ciepłe i suche, podajemy poszkodowanemu ciepłą herbatę lub inne osłodzone płyny, zachęcamy do ćwiczeń w celu poprawy krążenia i ciepłoty ciała. Gdy kontakt z poszkodowanym jest utrudniony należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe. Ostrożnie zaczynamy ogrzewać poszkodowanego zewnętrznie i przykrywamy go szczelnie. Unikamy zbędnych ruchów, by bardziej nie wychładzać poszkodowanego. W takim wypadku nie podajemy poszkodowanym żadnych płynów.

Gdy rozpoznamy u poszkodowanego brak oddechu natychmiast wzywamy pogotowie ratunkowe i zaczynamy RKO. Zabezpieczamy poszkodowanego przed dalszą utratą ciepła, a RKO wykonujemy do czasu przybycia pogotowia ratunkowego.

WZYWANIE POMOCY

Wymieńmy sobie kilka przykładowych sygnałów wzywania pomocy w razie sytuacji niebezpiecznej na wodzie:

Zbliżając się do końca, przechodzimy do WSPÓŁPRACY Z RATOWNIKAMI.

Służby ratownicze przejmują bezwzględnie dowodzenie akcją ratowniczą. Załoga jachtu, w tym także skipper są zobowiązani do wykonywania poleceń ratowników. W przypadku oczekiwania na pomoc z zewnątrz należy przygotować jacht do jej przyjęcia zanim ta pomoc nadejdzie.

Przygotowanie to może polegać na:

Zrzuceniu żagli (szczególnie przy pomocy ze śmigłowca)
Bezwzględnym sklarowaniu pokładu
Uruchomieniu silnika
Przygotowaniu lin asekuracyjnych
Przygotowaniu załogi do opuszczenia pokładu jachtu – nałożenie środków ratunkowych, odpowiedniej odzieży itp.
Umożliwieniu wejścia na pokład ratownikom

Ostatnim, ale równie ważnym tematem jest SAR, czyli RATOWNICTWO NA MORZU.

Co to jest SAR i czym się zajmuje?

Utrzymaniem ciągłej gotowości do przyjmowania i analizowania zawiadomień o zagrożeniu życia na morzu.
Planowaniem, prowadzeniem i koordynowaniem akcji poszukiwawczych i ratowniczych.
Współdziałaniem z odpowiednimi służbami innych państw, w szczególności podczas akcji poszukiwawczych i ratowniczych.
Utrzymywaniem w gotowości sił i środków ratowania życia na morzu

W skład Służby SAR wchodzą:

Morskie Ratownicze Centrum Koordynacyjne w Gdyni, wraz z Pomocniczym Centrum Koordynacyjnym w Świnoujściu, których zadaniem jest organizowanie i koordynowanie działań ratowniczych na morzu;
morskie statki ratownicze;
brzegowe stacje ratownicze przeznaczone do działań w strefie przybrzeżnej do 6 Mm od wybrzeża, wyposażonymi w środki transportu lądowego, środkami pływającymi oraz sprzęt do zwalczania zanieczyszczeń;
specjalne morskie statki do zwalczania zanieczyszczeń;
lądowe bazy sprzętowo-magazynowe.

Wzywanie SAR:

Komunikat Mayday na kanale 16 VHF, zawierający nazwę jednostki, pozycję, rodzaj zagrożenia, ilość osób na pokładzie, środki ratunkowe znajdujące się na pokładzie;
“Mayday” można nadać tylko i wyłącznie w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia;
Po przyjęciu komunikatu SAR będzie instruował, co do dalszego postępowania.

Ratownictwo i bezpieczeństwo na jachcie