Zarówno w ruchu lądowym, jak i wodnym obowiązują określone przepisy, którymi każdy z uczestników tego ruchu powinien się kierować. Tak jak samochodu nie można prowadzić bez prawa jazdy, tak są łódki motorowe oraz żaglowe, których nie można prowadzić bez odpowiednich uprawnień.

W Polsce możemy żeglować na jachtach o długości do 7,5 m bez potrzeby posiadania jakichkolwiek uprawnień żeglarskich na wszystkich wodach śródlądowych oraz morskich. Do prowadzenia jachtu powyżej 7,5 m długości należy posiadać uprawnienia żeglarskie, które reguluje rozporządzenie Ministra Sportu z 09.04.2013,Dz.U.poz.460.

By zostać ŻEGLARZEM JACHTOWYM trzeba mieć UKOŃCZONE 14 LAT i zdany egzamin na PATENT ŻEGLARZA JACHTOWEGO.
Patent taki uprawnia do prowadzenia jachtów żaglowych po wodach śródlądowych bez ograniczeń oraz prowadzenie jachtów żaglowych do 12 m kadłuba na morzu, po morskich wodach wewnętrznych, a na pozostałych wodach morskich – 2 mile od brzegu, TYLKO W PORZE DZIENNEJ.

Kolejnym stopniem żeglarskim jest zdobycie patentu JACHTOWEGO STERNIKA MORSKIEGO.
Ukończenie 18 lat i zdany egzamin na patent jachtowego sternika morskiego to podstawowe wymagania, które trzeba spełnić, by zostać sternikiem morskim. Na egzaminie trzeba okazać opinie z rejsów, a przed nim wymagane jest odbycie stażu morskiego w ilości 200 godzin żeglugi, w co najmniej dwóch rejsach. Do czego upoważnia patent jachtowego sternika morskiego? Uprawnia on do prowadzenia jachtów żaglowych po wodach śródlądowych bez ograniczeń i jachtów o długości kadłuba do 18m po wodach morskich.

Najwyższym możliwym do zdobycia stopniem żeglarskim jest KAPITAN JACHTOWY.
By zostać kapitanem nie trzeba już zdawać żadnego egzaminu. Są jednak pewne wymagania, które trzeba spełnić by zostać kapitanem jachtowym.
Przede wszystkim trzeba mieć patent jachtowego sternika morskiego, po jego uzyskaniu nalicza się staż morski w wysokości 1200 godzin żeglugi w minimum 6 rejsach, w tym 400 godzin samodzielnego prowadzenia jachtu o długości kadłuba powyżej 7,5m oraz co najmniej 100 godzin żeglugi na wodach pływowych z zawinięciem, do co najmniej dwóch portów, a także co najmniej 1 rejs powyżej 100 godzin na jachcie o długości powyżej 20m.
Uzyskanie tytułu kapitana jachtowego uprawnia do prowadzenia jachtów żaglowych bez ograniczeń po wodach śródlądowych i morskich.

Warto omówić podstawowe definicje nomenklatury żeglarskiej. Do podstawowych z nich należą:

Armator – właściciel statku lub osoba, która uzyskała od właściciela tytuł prawny do władania statkiem we własnym imieniu;
Statek – jednostka, uprawiająca żeglugę śródlądową, w tym mały statek i prom, a także urządzenie pływające i statek morski;
Statek o napędzie mechanicznym – statek wprowadzany w ruch przez mechaniczne urządzenie napędowe, z wyjątkiem statków, których mechaniczne urządzenie napędowe jest używane wyłącznie do małych przemieszczeń, w szczególności w portach lub miejscach załadunku i wyładunku, albo do zwiększenia sterowności statków podczas ich pchania albo holowania;
Statek żaglowy – statek poruszający się wyłącznie za pomocą żagli. Statek poruszający się równocześnie za pomocą żagli i mechanicznego urządzenia napędowego, uznawany jest za statek o napędzie mechanicznym;
Mały statek – jednostka, której długość kadłuba jest mniejsza niż 20 m; do małych statków nie zalicza się, niezależnie od ich wymiarów, statków dopuszczonych do przewozu więcej niż 12 pasażerów, promów oraz statków przystosowanych do prowadzenia zestawów holowanych, pchanych lub sprzężonych, o ile takie zestawy nie składają się z małych statków
Statek na postoju – statek, obiekt pływający lub scalone materiały pływające stojące pośrednio lub bezpośrednio na kotwicy lub przycumowane do brzegu;
Statek w drodze – jednostka, obiekt pływający lub scalone materiały pływające niestojące pośrednio albo bezpośrednio na kotwicy, nieprzycumowane do brzegu i nieosiadłe na mieliźnie;
Statek pasażerski – jednostka, statek, który jest zbudowany lub przystosowany do przewozu więcej niż 12 pasażerów;
Noc – okres między zachodem i wschodem słońca;
Dzień – okres między wschodem i zachodem słońca;

Na wodzie także obowiązuje PRAWO DROGI.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28.04.2003r. w sprawie przepisów żeglugowych na śródlądowych drogach wodnych (Dz. U. Nr 212, poz. 2072) określa podstawowe zasady zachowania:

Zasada niestwarzania sytuacji kolizyjnych – statki idące kursem wykluczającym możliwość zderzenia nie powinny zmieniać kursu ani prędkości w taki sposób, aby powstało ryzyko zderzenia
Statek mający pierwszeństwo nie powinien zmieniać ani kursu ani prędkości, kierownik statku powinien podjąć wszelkie działania, aby uniknąć zderzenia.
Statek mający ustąpić powinien dużo wcześniej zmienić kurs lub prędkość – unikać przechodzenia przed dziobem.
Przecinanie kursu dozwolone jest tylko wówczas, gdy szerokość drogi wodnej jest dostateczna dla jednoczesnego przejścia statków.
Wyprzedzanie dozwolone jest tylko wówczas, gdy wyprzedzający stwierdzi, że nie spowoduje to zagrożenia dla bezpieczeństwa żeglugi.
Zasada ograniczonego zaufania.

Zasady pierwszeństwa jednostek nierównorzędnych:

Zasada dużej prędkości, czyli powyżej 40 km/h (wodoloty – mają światło błyskowe) ustępują
Małe statki ustępują innym (ale nie wodolotom)
Statki zarobkowe (pasażerskie) mają pierwszeństwo
Małe statki – kolejność: żaglowe, „pozostałe” (np. łodzie wiosłowe), o napędzie mechanicznym
WYJĄTEK: statek płynący prawą stroną szlaku żeglownego powinien zachować swój kurs
Wchodzący do portu ustępuje wychodzącemu
Pierwszeństwo mają statki o mniejszej manewrowości – noszą znaki specjalne: utraciły manewrowość, o ograniczonej zdolności manewrowej, z pierwszeństwem przejścia, zajęte połowem.

Zasady zachowania się jednostek równorzędnych:

Statki żaglowe:

Różne halsy – płynący PRAWYM halsem ma pierwszeństwo
Ten sam hals – zawietrzny (płynący ostrzejszym kursem względem wiatru) ma pierwszeństwo
WYJĄTEK: statek wyprzedany ma pierwszej przed wyprzedzającym
Płynący lewym halsem nie ma pewności jakim halsem płynie inny statek – ustępuje

Statki o napędzie mechanicznym:

Przy kursach na wprost – oba w prawo
Mający z prawej strony inny statek – ustępuje mu: WYJĄTEK: statek płynący prawą stroną szlaku żeglownego powinien zachować swój kurs
Płynący w górę rzeki (do źródeł) – ustępuje

Sygnały wzrokowe, czyli oznakowanie dzienne i nocne.

Sygnały wzrokowe dzielimy na:

Dzienne – walce, stożki, kule; flagi, tablice
Noce – światła

Sektory świateł:

Światła burtowe – ZIELONE z PRAWEJ BURTY, CZERWONE z LEWEJ BURTY, każde oświetlające łuk widnokręgu o kącie 112,5o, ustawione tak, aby światło od kierunku prosto w przód do 225o poza trawers odpowiedniej burty.
Światło masztowe – BIAŁE – oświetlające łuk widnokręgu o kącie 225o, ustawione tak, aby świeciło od kierunku prosto w przód do 225o poza trawers każdej burty statku.
Światło rufowe – BIAŁE , oświetlające łuk widnokręgu o kącie 135o, ustawione tak, aby świeciło od kierunku prosto w tył do 67,5o z każdej burty
Światło holowania – ŻÓŁTE (jak ruchowe)
Światło widoczne ze wszystkich stron – oświetlające łuk widnokręgu o kącie 360o

1. Mały statek o napędzie mechanicznym w drodze: światło masztowe + burtowe + rufowe
2. Mały statek o napędzie mechanicznym o długości poniżej 7m: białe widoczne ze wszystkich stron
3. Mały statek żaglowy w drodze:
  – Burtowe (świecące z jednej latarni na dziobie) + rufowe
  – Burtowe + rufowe (świecące z jednej latarni na szczycie masztu
4. Statek żaglowy o długości mniejszej niż 7m: białe widoczne ze wszystkich stron (przy zbliżaniu się do innych statków powinien pokazywać długie białe światło.
5. Mały statek płynący jednocześnie na żaglach i silniku:
  W nocy jak statek o napędzie mechanicznym, w dzień – stożek z wierzchołkiem skierowanym do dołu.
6. Statki na postoju – na szlaku żeglownym, przy nieoświetlonym brzegu:
  – Przycumowany do brzegu – białe światło
  – Mały statek na kotwicy w nocy – białe światło, w dzień – czarna kula
  – Żółta boja stanowi oznakowanie kotwicy
7. Sygnalizacja specjalnych organów kontroli i straży pożarnej – niebieskie migające światło widoczne ze wszystkich stron, ciągły sygnał dźwiękowy syreną lub ciągły sygnał trójtonowy. Inne statki muszą bezwzględnie ustąpić im pierwszeństwa.

Sytuacje wyjątkowe używania sygnałów wzrokowych:

W warunkach ograniczonej widzialności – sygnalizacja nocna powinna być stosowana w dzień
NIE POWINNO SIĘ stosować znaków, sygnałów i świateł innych niż określone w przepisach, w okolicznościach innych niż dla nich wymienione
ZABRANIA SIĘ używania świateł i reflektorów w taki sposób, aby mogły one powodować oślepianie stwarzające zagrożenie dla ruchu żeglugowego lub ruchu pojazdów w transporcie lądowym.

Na morzu obowiązują zasady pierwszeństwa regulowane przez Międzynarodowe Przepisy o Zapobieganiu Zderzeniom na Morzu (MPZZM):

Na szczycie hierarchii znajduje się STATEK NIEODPOWIADAJĄCY ZA SWOJE RUCHY ●
Ustępuje mu statek o OGRANICZONEJ ZDOLNOŚCI MANEWROWEJ
Temu z kolei będzie ustępował statek z OGRANICZONYM ZANURZENIEM
Kolejno w dole hierarchii znajduje się statek zajęty połowem
Statek żaglowy
Statek o napędzie mechanicznym – ustępuje wszystkim powyższym

Kolejnymi sygnałami ostrzegawczymi są SYGNAŁY DŹWIĘKOWE. Wyróżniamy:

Krótki dźwięk – trwa ok. 1 sekundę
Długi dźwięk – trwa ok. 4 sekund
Przerwy między następującymi po sobie dźwiękami – ok. 1 sekunda
Seria bardzo krótkich dźwięków – sekwencja co najmniej 6 dźwięków, trwających około 0,25 sekundy każdy, przedzielonych przerwami trwającymi ok. 0,25 sekundy.

Sekwencje sygnałów dźwiękowych podczas żeglugi:

Uwaga – jeden długi dźwięk —
Zmieniam kurs w prawo – jeden krótki dźwięk ●
Zmieniam kurs w lewo – dwa krótkie dźwięki ● ●
Moje maszyny pracują wstecz – trzy krótkie dźwięki ● ● ●
Nie mogę manewrować – cztery krótkie dźwięki ● ● ● ●
Niebezpieczeństwo zderzenia – seria krótkich dźwięków ● ● ● ● ● ●
Człowiek za burtą – seria podwójnych krótkich dźwięków ● ● ● ●
Wzywam pomocy – powtarzające się długie dźwięki — —

Podczas złej widoczności poprzez sygnały dźwiękowe możemy identyfikować statki np. pojedynczy długi dźwięk – pojedynczy statek w ruchu, dwa długie dźwięki – pociąg holowniczy w ruchu.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY Z 28.04.2003 W SPRAWIE PRZEPISÓW ŻEGLUGOWYCH NA ŚRDÓDLĄDOWYCH DROGACH WODNYCH W SPRAWIE WYPADKÓW ŻEGLUGOWYCH:

Czym jest wypadek żeglugowy?

Jest to zdarzenie związane z ruchem lub postojem statku, w wyniku którego nastąpiło uszkodzenie ciała powodujące rozstrój zdrowia lub śmierć człowieka, uszkodzenie mienia znacznej wartości albo poważna awaria w rozumieniu przepisów prawa ochrony środowiska.

Przykładem takiego wypadku może być:

Zderzenie jachtów
Zatonięcie jachtu
Pożar
Utonięcie człowieka
Uszkodzenie budowli
Najechanie na mieliznę, powodujące zatarasowanie drogi wodnej

Należy pamiętać że:

Każdemu jachtowi wzywającemu pomocy należy niezwłocznie udzielić pomocy !!!
Najpierw ratujmy ZAŁOGĘ, potem JACHT
Jeśli w wypadku nastąpi zatarasowanie szlaku żeglownego, kierownik statku powinien USUNĄĆ PRZESZKODĘ oraz UPRZEDZAĆ O ZAISTNIAŁYM FAKCIE ZBLIŻAJĄCE SIĘ JEDNOSTKI.

Postępowanie podczas udzielania pomocy w wypadku żeglugowym:

Ratowanie ludzi
Usunięcie statku w bezpieczne miejsce
Ostrzeganie innych – ustawienie posterunku
Opisanie wypadku
Zawiadomienie inspektora żeglugi śródlądowej
W przypadku śmierci, zatonięcia jachtu, uszkodzenia ciała – POWIADOMIĆ POLICJĘ

Wypadki możemy podzielić na losowe i zawinione przez inną jednostkę.

Losowe – 1 jednostka:

Kierownik zatopionego lub uszkodzonego jachtu powinien pozostać w pobliżu miejsca wypadku
Jeśli wypadek zdarzył się na szlaku żeglownym – informuje się nadpływających o niebezpieczeństwie

Zawinione przez inną jednostkę:

Spisanie protokołu
Zeznania świadków
Zeznania załogi
Numer rejestracyjny jednostki

Oprócz przepisów spisanych w prawie, jako żeglarze mamy również niepisane przepisy zwane ETYKIETĄ ŻELARSKĄ. Jest to zbiór tradycyjnych zwyczajów i zasad żeglarskich obowiązujących na jachcie, w porcie i w stosunkach między żeglarzami. Etykieta żeglarska wywodzi się z historii żeglarstwa, z tradycji i zwyczajów dzisiejszych oraz z przyzwyczajeń.

Do zasad etykiety żeglarskiej należy:

Dbanie o wygląd jachtu zarówno w czasie żeglugi, jak i w porcie,
Jacht powinien być czysty, a osprzęt sklarowany,
Niedbalstwo może doprowadzić do wypadku, wygląd jachtu świadczy o załodze i jej kulturze żeglarskiej,
Wygląd załogi – załoga powinna być zawsze ubrana wpływając i wypływając z portu,
Noszenie miękkiego obuwia,
Podczas żeglugi na jachcie siedzimy, nie stoimy,
Dyscyplina,
Wykonywanie poleceń kapitana i szacunek dla kapitana,
Zakaz gwizdania – wierzono, że gwizdanie na jachcie przynosi deszcz – kiedyś również rozkazy wydawano za pomocą gwizdania,
Nie wolno wystawiać nóg oraz rąk za burtę jachtu,
Nie wolno wlec za burtą odbijaczy, ani końcówek lin
Żeglarze pozdrawiają się na wodzie poprzez podniesienie ręki,
Zakaz gwałtownego poruszania się po pokładzie i hałasowania,
Przed wejściem na obcy jacht zawsze należy spytać o zgodę,
Pytanie, czy możemy zacumować do czyjegoś jachtu, czy można przez niego przejść,
Przed zacumowaniem na Mazurach (poza portami), gdzie stoi już inny jacht, należy zapytać czy można zacumować,
W porcie cumujemy pod cumami już założonymi,
Należy pomagać jachtom wpływającym do portu (o ile tego sobie życzą) poprzez np. odebranie cum,
Należy przestrzegać norm/zasad takich jak – koleżeństwo, pracowitość, zdyscyplinowanie, nie nadużywanie alkoholu, uprzejmość, rzetelność, odwaga, lojalność, poczucie odpowiedzialności, poczucie humoru, solidność w wykonywaniu powierzonych zadań, życzliwość, kultura, przyjacielstwo, pomoc.

Podczas żeglugi obowiązuje także ETYKIETA FLAGOWA. Wyróżniamy bandery oraz proporce. Jak, gdzie i kiedy je nosimy?

BANDERA:

Jachty śródlądowe nie noszą bander, są to raczej proporce klubowe,
BANDERA ŻEGLUGI ŚRÓDLĄDOWEJ = FLAGA PAŃSTWOWA RP
Jachty żeglujące po morzu noszą POLSKĄ BANDERĘ PZŻ – jest to flaga państwowa z godłem Polski i godłem PZŻ na białym tle
Na jachtach można podnieść również flagi osobiste – pod lewym salingiem – flagi sponsorów podnosi się zazwyczaj na postoju np. na sztagu
Topy masztów zarezerwowane są dla bander i proporca klubowego

Banderę podnosi się:

W dniu otwarcia sezonu żeglarskiego – na jachtach i na maszcie klubowym
Z chwilą zaokrętowania kapitana
O godzinie 8:00 każdego dnia żeglugi lub postoju w porcie z załogą na pokładzie.

Banderę opuszcza się:

W dniu zakończenia sezonu żeglarskiego
Z chwilą wyokrętowania kapitana
O zachodzie słońca każdego dnia żeglugi i postoju jachtu w porcie z załogą na pokładzie

Zasady stosowania etykiety flagowej:

Na jachtach bez żagli, stojących na kotwicy, płynących na silniku – na flagsztoku na rufie

Jednomasztowe jachty z ożaglowaniem:

Gaflowym – pod pikiem gafla
Marconi – Bermudzkim – na flagsztoku

Wielomasztowe jachty z ożaglowaniem:

Gaflowym – pod pikiem gafla tylnego masztu
Marconi – Bermudzkim – na topie tylnego masztu

SALUTOWNIE BANDERĄ – obniżenie bandery do połowy wysokości masztu, a następnie szybkie podnoszenie, jednocześnie z podnoszeniem bandery na jednostce, której oddajemy salut; na MAŁYCH JACHTACH – pochylenie flagsztoku. Na okrętach wojennych – bandery na fortyfikacjach, pomnik Bohaterów Westerplatte.

Wypływając w rejs do kilku krajów należy mieć ze sobą flagi tych państw. Wpływając na wody terytorialne państwa, do którego płyniemy pod PRAWYM SALINGIEM umieszczamy flagę tego państwa (tylko jedna flaga w danej chwili). Wracając do kraju pod LEWYM SALINGIEM umieszczamy flagi wszystkich odwiedzonych państw – w kolejności odwiedzania licząc od dołu.

GALA FLAGOWA – w czasie świąt państwowych i uroczystości żeglarskich. Wyróżniamy:

Wielką galę flagową – na jachtach w porcie lub na kotwicy; składa się z flag MIĘDZYNARODOWEGO KORPUSU SYGNAŁOWEGO; od dziobu, przez topy masztów, do rufy; A B 1 C D 2 E F 3 …
Mała gala flagowa – na jachcie płynącym na silniku; od prawej burty, przez top masztu, do lewej burty.

Każdy żeglarz powinien DBAĆ O ŚRODOWISKO. Korzystamy z dobrodziejstw natury, czasami nawet bez jej zgody. Każdy z nas powinien mieć świadomość tego, że gdy korzystamy z czyjegoś domu, winni jesteśmy zostawić go w takim stanie, jakim go zastaliśmy, ALBO NAWET LEPSZYM :). Jakie są więc podstawowe zasady ochrony środowiska?

Gromadzimy śmieci w workach na śmieci, NIE ZAKOPUJEMY ODPADKÓW NA BRZEGU!
Nie można dopuścić do przenikania zanieczyszczeń ropopodobnych do wody
Używamy z umiarem środków piorących, czyszczących i detergentów
Nie niszczymy roślinności
Ogniska rozpalamy jedynie w miejscach wyznaczonych, a po wygaśnięciu ogniska należy zalać je wodą i zasypiać piaskiem
Unikamy krzyku i hałasu
Przestrzegamy przepisów obowiązujących na terenach parków i rezerwatów przyrody.