Locja

Dwa najpopularniejsze akweny do żelowania to jeziora i morza. Są też rzeki, które są równie atrakcyjne pod względem żeglarskim, jednak znacznie mniej popularne. Zanim jednak wybierzemy się w żeglarską wyprawę musimy poznać charakter wód po których będziemy żeglować.

Działem, który zajmuje się opisem wód żeglownych wraz z ich oznakowaniem nawigacyjnym jest LOCJA. Jest to dział wiedzy nautycznej, w którego zakres wchodzą wszystkie niezbędne, z punktu widzenia planowania żeglugi, informacje o danym akwenie.

Do najważniejszych wiadomości z zakresu locji (które zamieszczane są w różnych wydawnictwach) należą mapy, księgi locji, spisy świateł i sygnałów nawigacyjnych. Wydawnictwa obejmują swoim zasięgiem zarówno wody terytorialne państw, jak i morza i oceny całego świata.

Do najpopularniejszych wydawnictw należą wydawnictwa:

• Admiralicji Brytyjskiej – określane jako angielskie pomoce nawigacyjne
• Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej – należy do wydawnictwa Polskiego.

Poszczególne państwa wydają na własny użytek własne pomoce nawigacyjne.

 

Akweny żeglugowe możemy podzielić na:

Śródlądowe akweny żeglowne:

Naturalne: jeziora i rzeki

Sztuczne: zalewy i kanały

Ten podstawowy podział możemy jeszcze bardziej uściślić. Skupimy się w tym celu na RZEKACH.

Rozróżniamy rzeki nieuregulowane oraz uregulowane. W pierwszej kolejności omówmy RZEKĘ NIEUREGULOWANĄ.

Elementami rzeki nieuregulowanej są:

• Szerokość szlaku żeglownego – jak sama nazwa mówi, jest to miejsce przeznaczone do bezpiecznej żeglugi po rzece nieuregulowanej.
• Przykosa – tworzy się przed zakrętem, stanowi pofalowaną powierzchnię z uskokiem dna na końcu.
• Mielizna (bród) – piaszczyste lub żwirowe, płytkie miejsce w rzece; przyczyną jej powstania jest osadzenie się materiału przenoszonego przez wodę przy miejscowym zmniejszeniu szybkości płynięcia rzeki.
• Głębina (ploso) – tworzy się po zewnętrznej stronie zakrętu rzeki, gdzie jej prąd (nurt) jest największy, jest najgłębszym odcinkiem na rzece.
• Odsypisko – tworzy się na wewnętrznej części zakrętu rzeki, gdzie prąd jest najmniejszy i gromadzi się tam naniesiony przez wodę piasek.
• Przymulisko – tworzy się przy krawędzi brzegu odsypiska, w wyniku porastania roślinnością.
• Ławica – tworzy się za zakrętem rzeki tworząc wypłycenie.
• Przemiał – tworzy się z dwóch zbliżających się do siebie ławic, lub z połączenia się ławicy z odsypiskiem

Teraz skupimy się na RZECE UREGULOWANEJ. Jest to rzeka, która w wyniku przeprowadzonych na niej prac brzegowych oraz dennych, stała się bezpieczna dla żeglugi śródlądowej. Ukształtowanie rzeki poprzez wzmocnienie brzegów, pogłębienie i ukształtowanie dna uzyskuje się poprzez wybudowanie systemu tam równoległych, ostróg i opasek oraz służących do spiętrzania wody jazów i progów.

Elementy rzeki uregulowanej:

• Opaski – umocnienia zbudowane bezpośrednio na linii brzegowej zapobiegające podmywaniu brzegu.
  
• Ostroga (główka) – prostopadły do brzegu, wystający ponad wodę nasyp z kamieni, umocniony na brzegach. Czasami zabetonowany. Ostroga zapobiega rozmywaniu brzegu, odsuwa nurt do środka rzeki.
  

Wymienione wcześniej jazy i  progi są BUDOWLAMI HYDROTECHNICZNYMI. Umożliwiają one spiętrzenie wody i stanowią przeszkodę ustawioną prostopadle do drogi wodnej. Próg pozwala na spiętrzenie wody o kilkadziesiąt centymetrów. Jaz natomiast pozwala na spiętrzenie wody powyżej 1 metra.

Budowle te wpływają na poprawę regulacji rzeki. Jaz i próg ułatwiają żeglugę powyżej budowli, równocześnie stanowiąc nawigacyjną przeszkodę żeglugową.

Kolejną budowlą hydrotechniczną jest ŚLUZA KOMOROWA spotykana także na Mazurach.

Jest to budowla wznoszona pomiędzy dwoma zbiornikami o dużej różnicy poziomu wody. Śluza jednostopniowa składa się z basenu ogrodzonego od zbiorników wrotami. Po wpłynięciu do śluzy ze zbiornika o niższym poziomie wody, wrota są zamykane, a basen napełniany jest wodą tak, aż poziom wody z wodą zrówna się z poziomem wyższego zbiornika. Wtedy drugie wrota są otwierane, a jachty wypływają z basenu śluzy. W przypadku śluzowania z wyższego zbiornika, czynność ta wykonywania jest analogicznie odwrotnie.

By wpłynąć jachtem do śluzy trzeba zastosować się do kilku najważniejszych zasad. Wymieńmy je po kolei:

• Położony maszt – do śluzy, jak i do kanału, zawsze wpływamy z położonym masztem. Musimy jednak zwrócić uwagę na to, że wystaje on kilka metrów poza rufę jachtu.
• Oczekiwanie przy dalbach na swoją kolej – przy tej budowli hydrotechnicznej zazwyczaj w dno są wbite najczęściej drewniane dalby. Cumujemy się przy nich na biegowo i czekamy, aż światło zmieni się na zielone sygnalizując możliwość wpłynięcia do basenu śluzy.
• Pierwszeństwo statków zarobkowych (tzw. białej floty) oraz statków Policji, WOPR, etc. – musimy zawsze pamiętać o pierwszeństwie dla statków uprzywilejowanych.
• Wpłynięcie do śluzy – cumujemy przy ścianie śluzy, lub gdy jest miejsce przy burcie innego jachtu. W śluzach cumujemy ZAWSZE NA BIEGOWO, lub chwytamy wcześniej przygotowane na ścianach śluzy liny NIE CUMUJEMY DO NICH, służą one jedynie do przytrzymania się nich podczas śluzowania, najbezpieczniej jest przytrzymywać je przez knagę!
• Przygotowanie odbijaczy i pychówek – wpływając do śluzy warto jest przygotować na burtach odbijacze, by zwiększyć bezpieczeństwo jachtu podczas śluzowania.
• Wypłynięcie ze śluzy – wypływamy w kolejności od otwartych wrót, pamiętamy, by w zwracać uwagę na wystający maszt!!
• Po wypłynięciu ze śluzy chowamy odbijacze, stawiamy maszt i klarujemy jacht.

Śluza Guzianka – szczyt sezonu

Następną wartą omówienia budowlą hydrotechniczną jest POCHYLNIA. Jest to konstrukcja zastępująca śluzy, umożliwiająca przewóz jednostek nawet na znaczne odległości i przy dużej różnicy poziomów. Pochylnię stanowi zespół torów z poruszającymi się po nich wózkami przystosowanymi do przewozu łodzi.  Wózek wjeżdża do wody po łagodnie nachylonych szynach, jacht wpływa na wózek, zostaje do niego przymocowany i razem z nim wyjeżdża na brzeg. Po pokonaniu drogi do następnego zbiornika wodnego wózek znów zjeżdża do wody na taką głębokość, aby jacht mógł z niego spokojnie spłynąć. Pięć takich pochylni znajduje się na szlaku Ostróda – Elbląg.

 

OZNAKOWANIE SZLAKU ŻEGLOWNEGO

Kolejnym ważnym tematem z działu, którym jest locja jest OZNAKOWANIE ŚRÓDLĄDOWEGO SZLAKU ŻEGLOWNEGO.

W tym dziale mowa jest o znakach takich jak boje oraz znaki zawieszone na mostach lub w kanałach.

Na początek zajmiemy się bojami szlaku żeglownego. Kierunki oznakowania szlaku na wodach śródlądowych biegną:

• Od wschodu na zachód
• Z południa na północ

Lewa strona szlaku żeglownego:

• Boje lewej strony szlaku żeglownego mają kolor ZIELONY
• Mają kształt stożka, pławy ze znakiem szczytowym, jest to również tyka ze znakiem szczytowym
• Znak szczytowy to ZIELONY STOŻEK

Prawa strona szlaku żeglownego:

• Boje prawej strony szlaku żeglownego mają kolor CZERWONY
• Ich kształt to pława walcowa, tyka ze znakiem szczytowym, tyka z wiechą
• Znak szczytowy to CZERWONY WALEC

Rozgałęzienie szlaku żeglownego:

• Są to boje w poziome czerwone i zielone pasy
• Jest to kula, pływa ze znakiem szczytowym, tyka ze znakiem szczytowym
• Znak szczytowy to kula z czerwonymi i zielonymi pasami

 

Kolejnym znakiem, które spotkamy na wodach śródlądowych jest WYJŚCIE Z JEZORA LUB SZEROKIEJ DROGI WODNEJ.

• Z lewej strony szlaku żeglownego napotkamy znak w kształcie rombu w POZIOME PASY.
• Z prawej strony szlagu żeglownego napotkamy znak w kształcie rombu w PIONOWE PASY.
• Znak wąskiego przejścia dwa romby w kolorach białym i czerwonym; miejsce oznaczone białymi częściami rombów jest miejscem przeznaczonym do przepłynięcia.

 

Ważnymi znakami są znaki sygnalizujące przejście pod mostami.

• Przejście jednokierunkowe – dwa żółte romby ustawione jeden pod drugim
• Przejście dwukierunkowe – jeden żółty romb

Oznakowanie MIEJSC NIEBEZPIECZNYCH I PRZESZKÓD ŻEGLUGOWYCH

• Znak stały na lewym brzegu – tyka ze znakiem szczytowym w kształcie ZIELONEGO TRÓJKĄTA zwróconego wierzchołkiem do góry.
• Znak stały na prawym brzegu – tyka ze znakiem szczytowym w kształcie CZERWONEGO TRÓJKĄTA zwróconego wierzchołkiem do dołu.
• Znak stały na środku drogi wodnej – tyka ze znakiem szczytowym ZIELONY TRÓJKĄT na dole oraz CZERWONY TRÓJKĄT na górze, zwrócone wierzchołkami do siebie.

Znaki brzegowe przebiegu szlaku żeglownego:

• Blisko lewego brzegu
• Blisko prawego brzegu
• Znaki na lewym brzegu wskazujące przejście szlaku żeglownego od lewego do prawego brzegu
• Znaki na prawym brzegu wskazujące przejście szlaku żeglownego od prawego do lewego brzegu

 

ZNAKI NAKAZU

 

ZNAKI ZAKAZU

 

ZNAKI INFORMACYJNE

 

ZNAKI OGRANICZENIA

 

ZNAKI KARDYNALNE

ZNAKI KARDYNALNE

Wyróżniamy cztery pławy kardynalne:

• Północną – w kolorach – czarny (na górze), żółty (na dole), ze znakami szczytowymi w kształcie dwóch czarnych trójkątów skierowanych wierzchołkami do góry, rytm światła – migające bez przerw
• Południową – w kolorach – żółty (na górze), czarny (na dole), ze znakami szczytowymi w kształcie dwóch czarnych trójkątów skierowanych wierzchołkami do dołu, rytm światła – migające w grupach, kombinowane, po grupie 6 błysków następuje trwający około 2 sekundy blask
• Wschodnią – w kolorach – czarny, żółty, czarny, ze znakami szczytowymi w kształcie dwóch czarnych trójkątów skierowanych podstawami do siebie, rytm światła – migające grupowe – po 3 błyski w grupie
• Zachodnią – w kolorach – żółty, czarny, żółty, ze znakami szczytowymi w kształcie dwóch czarnych trójkątów skierowanych do siebie wierzchołkami, rytm światła – migające grupowe – po 9 błysków w grupie

Pławy lub tyczki kardynalne ustawione są wokół miejsca niebezpiecznego na akwenie wodnym. Wskazują one jak bezpiecznie ominąć przeszkodę, miejsce niebezpieczne omijamy zgodnie z nazewnictwem kardynałek tj.: północną kardynałkę omijamy od północy, wschodnią od wschodu itd.

 

SYSTEM IALA – Morski System Oznakowania.

W tym systemie zachowano regionalną zasadę malowania znaków bocznych w dawnych systemach „A i B”. państwa, które przyjęły dla znaków bocznych lewej strony kolor czerwony zaliczono do regionu „A”. Państwa, które dla znaków bocznych lewej strony stosują kolor zielony zaliczono do regionu „B”.

W obydwu regionach kierunek toru wodnego liczy się z morza (jeśli jest inaczej, zamieszcza się o tym specjalną informację).

Znaki boczne systemu IALA

W regionie ”A” znakiem lewej strony jest czerwony walec lub czerwone światło. Znakiem prawej strony jest zielony trójkąt lub zielone światło.

W regionie „B” znakiem lewej strony jest zielony walec lub zielone światło. Znakiem prawej strony jest czerwony trójkąt lub czerwone światło.

Pozostałe znaki systemu IALA

 

 

Ostatnim tematem są mapy i przewodniki, które są niesłychanym ułatwieniem podczas podróży żeglarskich w Polsce i na świecie.

Mapy żeglarskie i przewodniki są praktycznym sposobem prezentacji akwenu oraz wybrzeża na danym obszarze żeglugowym. Mogą one zawierać mapy wybrzeża, plany portów, marin i zatok oraz tras żeglarskich, co czyni z nich bardzo wygodną pomoc w nawigacji jachtem.

Mapy nawigacyjne są odwzorowaniem określonego obszaru powierzchni kuli ziemskiej w skali. Mapy nawigacyjne dzielą się na dwie grupy:

• Mapy papierowe
• Mapy elektroniczne

Skala mapy jest zależna od jej przeznaczenia.

Rysunki i ilustracje pochodzą z książki: A. Kolaszewszki P. Świdwiński „Żeglarz jachtowy i jachtowy sternik morski.”