Każdy człowiek zapytany o to, jak zbudowany jest jacht odpowie zapewne, że na jachcie znajduje się maszt, żagle, pokład, oraz wymieni elementy, które jako pierwsze rzucają się w oczy. Żeglarze jednak, muszą znać więcej szczegółów dotyczących BUDOWY JACHTU.

Omawiając poszczególne elementy budowy jachtu, skupimy się na początku na ogólnych częściach jego budowy.

Wyobraźmy sobie, że właśnie zaczynamy nasze wymarzone wakacje, widzimy jacht, na którym spędzimy kolejne dni. Jachty na Mazurach najczęściej zacumowane są rufą (tyłem) do pomostu. Zakończenie rufy nazywane jest pawężą.

Wchodzimy na rzeczony jacht i znajdujemy się w KOKPICIE – miejscu, w którym załoga spędza czas podczas żeglugi. W kokpicie znajdują się ławeczki oraz bakisty (schowki).

Odwracamy się twarzą w kierunku DZIOBU jachtu, czyli jego przodu. Z naszej prawej i lewej strony znajdują się BURTY – boczne części kadłuba jachtu. Wyróżniamy:

Prawą burtę – sterburtę,
Lewą burtę – bakburtę.

Strony na jachcie (prawą i lewą) określamy zawsze patrząc od rufy w kierunku dziobu.

Wzdłuż burt biegną RELINGI – elementy olinowania stałego jachtu, zabezpieczające załogę przed wypadnięciem za burtę podczas poruszania się po jachcie. Są one podtrzymywane przez SŁUPKI RELINGOWE. Wyróżniamy:

Sztorm-relingi – zapobiegające wypadnięciu za burtę,
Hand-relingi – służące do przytrzymania się podczas poruszania się po jachcie. Mogą one znajdować się również na NADBUDÓWCE w postaci poręczy.

NADBUDÓWKA – część kadłuba wystająca ponad pokład, zwiększająca przestrzeń pod pokładem. Pokład dzielimy na trzy części:

Achterdek – tylna część pokładu,
Middek – środkowa część pokładu,
Fordek – przednia część pokładu.

Na fordeku znajduje się forpik (bakista na dziobie), forluk (luk na dziobie), kosz dziobowy (okucie na dziobie, do którego przytwierdzone są relingi).

Na middeku znajdziemy maszt, suwklapę, czasami także handrelingi, oraz okna nadbudówki.

Na achterdeku znajduje się kokpit wraz z ławeczkami oraz bakistami, urządzenie sterowe, a także kosz rufowy, do którego przytwierdzone są relingi.

Urządzeniem sterowym na jachtach żaglowych może być rumpel lub koło sterowe. Rumpel jest połączony z płetwą sterową za pomocą JARZMA. Koło sterowe z kolei jest połączone z płetwą sterową za pomocą STEROCIĄGÓW.

Napędem pomocniczym na jachtach żaglowych jest silnik, znajdujący się na najczęściej na rufie jachtu. Na jachtach mazurskich najczęściej spotkamy silniki zaburtowe przymocowane do pawęży na PANTOGRAFIE.

Przemieszczając się z achterdeku na fordek przechodzimy przez PÓŁPOKŁADY. Jest to część pokładu, znajdująca się na burtach, służąca do poruszania się bezpiecznie po jachcie.

Wszystkie wyżej wymienione elementy znajdują się ponad powierzchnią wody. Nie oznacza to jednak, że pod wodą nie znajduje się żaden element budowy jachtu.

Pod powierzchnią wody znajdziemy płetwę sterową, płetwę mieczową lub kil, obło i dno.

PŁETWA STEROWA – zamocowana jest na pawęży i za pomocą jarzma połączona jest z rumplem.

PŁETWA MIECZOWA – sztywna płetwa, wystająca z kadłuba jachtu, a potocznie nazywana mieczem. Wyróżniamy dwa rodzaje mieczy:

Miecze szybrowe – miecze tego typu opuszcza się i podnosi pionowo w dół i w górę,
Miecze obrotowe – miecze tego typu opuszcza się i podnosi ruchem obrotowym w górę i w dół.

KIL – występuje na jachtach balastowych, jest to balast jachtu znajdujący się pod kadłubem. Wyróżniamy:

Finkil
Bulbkil
Falszkil

OBŁO – jest to zaokrąglony element kadłuba łączący dno z burtą.

Warto jest omówić sam szkielet, na którym zbudowany jest kadłub. Elementy szkieletu kadłuba:

Stępka – jest to oś wzdłużna konstrukcji jachtu, stanowi swoisty kręgosłup jachtu, najniższy element konstrukcji jachtu
Wręgi – wyznaczają oś poprzeczną konstrukcji jachtu, można je nazwać żebrami
Wzdłużnik – listwa biegnąca wzdłuż burt pod pokładem, wzmacniają pokład
Pokładniki – opiera się na nich pokład
Skrzynia mieczowa – podczas podnoszenia miecza chowa się on w skrzyni mieczowej
Jarzmo masztu – maszt jest w nim osadzony
Pokład
Pawęż

WNĘTRZE JACHTU

Przejdźmy teraz do tego co znajduje się pod pokładem i jak w ogóle się tam znaleźć. Pod pokład schodzimy przez ZEJŚCIÓWKĘ.

Pod pokładem znajduje się pomieszczenie mieszkalne zwane MESĄ. To tam załoga odpoczywa po ciężkim dniu na wodzie i spożywa wspólne posiłki, w mesie znajduje się także skrzynia mieczowa służąca załodze jako stół.

Ze stołu tego wychodzi rura zwana PILERSEM – służy do przeniesienia nacisku masztu z pokładu na stępkę.

Posiłki te przygotowuje jednak w KAMBUZIE, czyli w kuchni jachtowej.

Pod pokładem znajduje się także KINGSTON, czyli jachtowa toaleta.

Prócz miejsca, gdzie załoga może spędzać czas wspólnie, znajdują się także miejsca do spania – są to KOJE. Wyróżniamy:

Koje rufowe (hundkoje) – koje znajdujące się na rufie jachtu
Koje w mesie – często rozkładane, za dnia stanowią kanapy dla załogantów
Koja dziobowa – zazwyczaj jedna – miejsce do spania znajdujące się na dziobie jachtu.

Pod pokładem najczęściej możemy spotkać JASKÓŁKI i nie ma mowy tutaj, o ptaszkach przepowiadających deszcz, a o PÓŁKACH zamykanych lub otwartych, w których znajdzie się miejsce na produkty spożywcze oraz osobiste rzeczy załogantów. Znajdziemy tam także bakisty, które stanowią dużą przestrzeń do przechowywania przeróżnych rzeczy.

Podłoga na jachcie są to GRETINGI, są one drewniane i mogą być podnoszone. Pod gretingami znajduje się ZĘZA – najniższe miejsce na jachcie, gdzie zbierają się płynne nieczystości np. woda, nieczystości z silników itp.

Gdy znamy już wszystkie miejsca na jachcie, możemy przejść do omówienia OSPRZĘTU POKŁADOWEGO.

Na pokładzie znajdziemy:

Knagi zwykłe
Knagi zaciskowe
Knagi szczękowe
Kluzy
Półkluzy
Kipy
Podwięź burtową
Sztagownik
Kabestan
Ściągacz

A także:

Szekle
Bloki
Raksy
Karabińczyki
Krętliki

BUDOWA MASZTU

Omówiliśmy właśnie wszystkie podstawowe elementy budowy kadłuba, wejdźmy więc krok głębiej i przejdźmy do BUDOWY MASZTU.

Zacznijmy od tego, że maszt podtrzymują liny olinowania stałego, są to:

Wanty – biegną one od topu masztu do burt jachtu po obu jego stronach. Podtrzymują one maszt, w ten sposób, by nie przechylał się na boki.
Sztag – biegnie od dziobu jachtu do topu masztu, podtrzymuje maszt, by nie przechylał się w stronę rufy.
Achtersztag – biegnie od rufy jachtu do topu masztu, podtrzymuje maszt, by nie przechylał się w stronę dziobu.

Same wanty dzielą się na:

Wanty kolumnowe – od pokładu do szczytu kolumny,
Stenwanty – od pokładu do stengi,
Topwanty – od pokładu do topu masztu.

Sam maszt jest zasadniczą częścią jachtu, umożliwiającą postawienie żagli.

Maszt jest podzielony – jego dolną część (pod salingami) stanowi KOLUMNA. Ponad salingami znajduje się STENGA.

Saling to sztywna podpórka zwiększająca kąt pomiędzy olinowaniem stałym, a masztem.

Górę masztu nazywamy TOPEM, a sam dół PIĘTĄ.

Do masztu może być przytwierdzony BOM, poziomy drzewiec, którego zadaniem jest nadanie odpowiedniego kształtu żaglowi oraz umożliwienie manewrowania nim poprzez olinowanie ruchome. Żagiel do bomu przymocowany jest likiem dolnym. Bom ma dwa końce: pięta bomu – koniec bomu przymocowany do masztu, nok bomu – wolny koniec bomu.

Oprócz bomu wyróżniamy również GAFEL – drzewiec usztywniający lik górny żagla gaflowego.

Przy maszcie wspominaliśmy o olinowaniu ruchomym. Na jachcie jednak występuje także OLINOWANIE RUCHOME.

Olinowanie ruchome stanowią wszystkie miękkie liny znajdujące się na jachcie, a są to:

Fały – w uproszczeniu są to liny służące do podnoszenia,
Kontrafały – służą do opuszczania,
Szoty – liny służące do trymowania żagla,
Szot grota – nazywany potocznie talią grota,
Talia – lina w połączeniu z bloczkami,
Obciągacz bomu – lina zapobiegająca niechcianemu podnoszeniu się bomu,
Topenanta – lina biegnąca od noku bomu (wolnego końca bomu) do topu masztu, służąca do utrzymania bomu, by nie opierał się na pokładzie,
Hals – lina służąca do naciągania rogu halsowego grota do bomu w stronę dziobu,

Szkentla – lina służąca do naciągania rogu szotowego grota do noku bomu.

BUDOWA ŻAGLA

Wiemy już jak zbudowany jest maszt i do czego służy. Możemy więc teraz zabrać się za BUDOWĘ ŻAGLA.

Najczęściej spotykane jachty na Mazurach, to jachty z ożaglowaniem typu SLUP MARCONI BERMUDZKI. Jachty tego typu mają jeden maszt i dwa żagle – główny żagiel GROT oraz żagiel pomocniczy FOK.

Żagle typu Marconi Bermudzki mają kształt trójkąta, co za tym idzie – trzy krawędzie oraz trzy rogi.

Krawędzie na żaglu to LIKI, wyróżniamy:

Lik dolny – na dole żagla
Lik przedni – z przodu żagla
Lik wolny – z tyłu żagla

Rogi:

Róg halsowy – dolny, przedni róg żagla
Róg szotowy dolny, tylny róg żagla
Róg fałowy – górny róg żagla, jest do niego przymocowany fał

Żagiel zbudowany jest z pasów materiału zwanych BRYTAMI, w celu umożliwienia wybrzuszenia się żagla, które zapewnia jego prawidłową pracę.

Wzmocniony pas żagla nazywany jest REFBANTĄ, na której znajdują się REFSAJZINGI (reflinki). Refbanta wskazuje miejsce na żaglu, do którego można go ZREFOWAĆ, czyli zmniejszyć jego powierzchnię. Refsajzingi, służą do przywiązywania niepracującej części zrefowanego żagla do bomu.

Do refowania żagla służy REFHALS i REFSZKENTLA – analogicznie do halsu i szkentli.

Kolejnym elementem żagla są KIESZENIE NA LISTWY. Listwy w żaglu zapobiegają łopotaniu liku wolnego żagla.

Zarówno grota do masztu jak i foka do sztagu można mocować w różny sposób.

Mocowanie grota do masztu:

Mocowanie za pomocą LIKLINY – jest to lina wszyta w lik przedni żagla, wchodząca w likszparę znajdującą się na maszcie.
Mocowanie za pomocą ŚLIZGACZY/PEŁZACZY – plastikowe suwaki, które jak liklinę mocuje się na liku przednim żagla, ślizgacze/pełzacze wchodzą w likszparę masztu.

Mocowanie foka do sztagu:

Mocowanie za pomocą likliny – analogicznie do mocowania grota do masztu, liklina wszyta jest w lik przedni żagla i wchodzi w likszparę znajdującą się w sztagu.
Mocowanie za pomocą RAKS – raksa to najczęściej plastikowy pełzacz, umożliwiający zaczepienie żagla na sztagu – mocowanie to stosowane jest tylko w przypadku mocowania foka do sztagu, NIE DO SZTYWNEGO SZTAGU.

Na żaglu znajdziemy również wzmocnione okuciem otwory zwane REMIZKAMI

Wyróżniamy typy i rodzaje ożaglowania.

Rodzaje ożaglowania:

Ożaglowanie Marconi Bermudzkie
Ożaglowanie gaflowe
Ożaglowanie rozprzowe
Ożaglowanie lugrowe
Ożaglowanie łacińskie
Ożaglowanie rejowe

Typy ożaglowania:

Ket
Slup
Sluter
Kecz
Kuter bermudzki
Kuter gaflowy
Jol

Poza żaglami podstawowymi na jachcie można wspomagać się również żaglami pomocniczymi, są to:

Spinaker – symetryczny żagiel, używany wyłącznie do kursów pełnych względem wiatru
Genaker – asymetryczny żagiel, używany wyłącznie do kursów pełnych względem wiatru
Genua – zamiennik foka o zwiększonej powierzchni, używany wyłącznie do kursów ostrych względem wiatru
Fok sztormowy i trajsel – żagle używane w warunkach sztormowych

URZĄDZENIA STEROWE

Jak wiemy oprócz żagli, najważniejszą funkcję na jachcie odgrywa ster. Wspominaliśmy już o tym, że wyróżniamy dwa urządzenia sterowe – rumpel oraz koło sterowe.

Omówmy dokładniej jak zbudowany jest ster na jachcie i jak działa.

Płetwa sterowa obracając się wokół pionowej osi zaburza symetrię opływu wody wokół poruszającego się statku, tworząc przy tym siłę hydrodynamiczną powodującą przesuwanie się rufy w kierunku przeciwnym do wychylenia płetwy sterowej, co za tym idzie zmianę kursu jachtu.

Płetwa sterowa jest osadzona w jarzmie, które łączy ją z rumplem. Płetwę sterową można podnieść za pomocą fału i opuścić za pomocą kontrafału płetwy sterowej. Na niektórych jachtach spotkamy także przedłużkę przymocowaną do końcówki rumpla.

PODZIAŁ JACHTÓW ŻAGLOWYCH

Omówmy sobie teraz podział jachtów żaglowych. Wspominaliśmy wcześniej o tym, że niektóre jachty mają płetwę mieczową, inne zaś kil. Jaka jest jednak zasada?

Wyróżniamy trzy typy jachtów żaglowych:

Jachty mieczowe
Jachty balastowe
Jachty balastowo-mieczowe

Jachty mieczowe posiadają komory wypornościowe i płetwę mieczową, które zapobiegają utonięciu jachtu po jego wywrotce. Jachty balastowe posiadają balast w postaci kila, który działa jak odważnik, zapobiegając wywrotce jachtu – jachty balastowe zawsze dążą do wstania, nawet jeśli sytuacja wydaje się być krytyczna. Jachy balastowo-mieczowe posiadają zarówno balast jak i płetwę mieczową, co równoważy jacht.

BUDOWA SILNIKA

Jak już wiemy, na jachtach żaglowych istnieje także napęd pomocniczy jakim jest SILNIK. Najczęściej spotykanym na Mazurach typem silników są silniki zaburtowe. Powiedzmy sobie o nim kilka słów.

Najczęściej są to silniki benzynowe – dwu- lub czterosuwowe. Przed uruchomieniem silnika sprawdzamy, czy jest paliwo oraz dobrze podpięty przewód paliwowy, jeśli mamy do czynienia z zewnętrznym zbiornikiem paliwa. Zimny silnik uruchamiamy z wysuniętą dźwignią ssania, obrotami ustawionymi na rozruch i biegiem jałowym. Zależnie od silnika spotkamy rozrusznik elektryczny albo szarpankę.

Po uruchomieniu zamykamy ssanie i zmniejszamy obroty do minimum. Dając silnikowi chwilę na rozgrzanie.

BARDZO WAŻNE jest to, by tuż po uruchomieniu sprawdzić wylot wody chłodzącej. Jeśli woda nie leci NATYCHMIAST ODSTAWIAMY SILNIK. Przyczyną braku chłodzenia może być:

Wlot wody chłodzącej nad poziomem wody (silnik za wysoko)
Zatkany wlot wody chłodzącej np. kamykiem lub glonami
Uszkodzony impeler.

W pierwszych dwóch przypadkach sami możemy próbować poprawić naszą sytuację, w trzecim przypadku potrzebna będzie interwencja serwisowa np. armatora jachtu.

Ze względu na duże zróżnicowanie silników, czarterując jacht armator powinien dokładnie wytłumaczyć czarterującym obsługę silnika, który znajduje się na danej jednostce.

RODZAJE KOTWIC

Na sam koniec omówimy sobie dwa ważne tematy. Rodzaje kotwic oraz kategorie projektowe jachtów.

Zacznijmy od rodzajów kotwic. Najczęściej spotykanymi kotwicami na jachtach mazurskich jest kotwica patentowa Danfortha oraz kotwica pługowa CQR.

Kotwica patentowa Danfortha ma składaną łapę oraz poprzeczkę. Łapa ta podczas kotwiczenia, otwiera się i wbija w dno, przy schodzeniu z kotwicy składa się ona ułatwiając wyrwanie kotwicy z dna.

Kotwica pługowa CQR zbudowana jest z pazura i trzonu kotwicy. Doskonale sprawdza się przy niewielkich jednostkach i miękkim podłożu, ponieważ praktycznie zawsze możemy być pewni jej skuteczności.

Budowa jachtu